به نام خداوند نور و آگاهی
اختیار
تلویزیون در حال پخش یک مستند به نام “مواهب” از شبکه قرآن بود که به جریان هدایت زنبور عسل، پرندگان و حیوانات توسط خداوند متعال می‌پرداخت. هدایت تکوینی برای پیمودن دشت‌های مختلف برای تولید عسل، مهاجرت پرندگان به دوردستها، درست جایی که والدین آنها زندگی می‌کردند، بدون اینکه قبلن مسیر را با همراهی آنها طی کرده باشند. به نوعی GPS تعبیه شده در مغزشان که قدم به قدم آنها را به سمت مقصد مورد نظر رهنمون می‌شود.
و اما انسان، این موجود پیچیده و اسرارآمیز که در عین حال که در معرض آگاهی و اطلاعات قرار دارد اما به سلاح اختیار هم مسلح شده است. تصور کنید معلمی منابع آزمون را در طول سال تحصیلی در اختیار دانش‌آموز قرار می‌دهد تا با تلاش و برنامه‌ریزی، در پایانِ ترم، بهترین نتیجه را کسب کند. دانش‌آموز کاملن حق انتخاب دارد تا درس بخواند و به مقاطع بالاتر برود یا کاهلی کند، درجا بزند و شکست را تجربه کند. گرچه معلم توصیه‌ها و قوانین لازم را ارائه می‌دهد اما اختیار با دانش‌آموز است کدام مسیر را انتخاب کند.
چرا انسان با اینکه می‌داند کدام نتیجه به نفع اوست اما نمی‌خواهد یا در برابر انتخاب گزینه درست مقاومت می کند؟ گاهی این انتخاب نادرست، از سرِ ناآگاهی است که این مورد حرف دیگری است.
سؤال : چرا انسان از قدرت “اختیار” برای حرکت به سمت مسیرِ مستقیمی که از طرف خداوند، پیامبران و ائمه مشخص شده است، حرکت نمی‌کند؟ مسیری که با فطرت او منطبق است.
همه ما از ابتدای زندگی تا انتهای عمر در معرض انتخاب‌های بی‌شماری هستیم. تصمیماتی که میتواند مسیر زندگی ما را از هر جهت تغییر دهد. ماندن در بین دوراهی‌هایی که به کشمکش بین عقل و احساس منتهی می شود. شاید این تجربه را هنگام انتخاب رشته تحصیلی داشته‌اید یا در مورد دیگران دیده باشید. کشمکش بین والدین و فرزندان که در اغلب اوقات فرزندان مغلوب می‌شوند. یا بین گزینه‌ِهای ازدواج، یکی را دل گواهی می دهد اما با حساب کتاب‌های عقل برای داشتن یک آینده راحت، جور در نمی‌آید. چه باید کرد؟
قرار نیست راهکاری برای مواجهه با این مسأله ارائه دهم، بلکه قصد دارم با ارائه تعاریفی روان شناختی از شخصیت ویژه حسین بن علی (علیه السلام) یک الگو و سنگ محکِ محکم در زمینه‌ی تصمیم‌گیری‌های سخت معرفی کنم تا بیاموزیم در سخت‌ترین شرایط، بهترین انتخاب‌ها را داشته باشیم.
تعریف اول
حسین بن علی (علیه السلام)، مرغوبترین تصمیم گیرنده در سخت ترین شرایط
اگر جمعی از روان شناسان و اساتید بخواهند در جمعی راجع به شخصیت سالم صحبت کنند، شایسته تر از حسین بن علی (علیه السلام)، شخصیتی را نخواهند یافت. یکی از فاکتورهای مهم در سبک زندگی سالم، استرس است. دنیا تمام تلاش خود را انجام می دهد تا استرس را از مردمش دور کند تا خوب زندگی کنند. حال توجه کنید که چه کسی در طول تاریخ هست که این حجم از استرس به او وارد شده باشد به جز حسین بن علی (علیه السلام)؟ فراخوانده شدن برای بیعت، دریافت نامه از یاران نزدیکشان (کسانی که امام از ایشان انتظار نداشت) برای تمام کردن حج و برگشتن به مدینه، حرکت به سمت کربلا، بستن آب، دیدن تشنگی بچه‌ها و سکانس های فراوان دیگر. از نگاه روان شناختی ایشان فردی است که در این حجم از استرس، می تواند بهترین تصمیمات را بگیرد. برگردیم به زندگی خودمان بی‌حوصلگی‌ها و عصبانی‌شدن‌ها در گرمای هوا. طاقت کلام یا رفتار دیگران را نداریم. حداقل استرس روی رفتار ما تاثیر منفی می گذارد در حالیکه ایشان در شدیدترین حالت استرس آرام است و تصمیم‌های مرغوب می‌گیرد. حسین (علیه السلام) به چه چیزی فکر می کند که اینقدر تصمیم های خوب می گیرد.
حسین ابن علی (علیه السلام) انسانی است با افکار، عواطف و هیجاناتش که مثل ما در معرض دوراهی‌های سخت قرار گرفته است. او هم در کوچه پس کوچه‌هایی حرکت کرده است که ما حرکت کرده‌ایم، در حال حرکت هستیم و خواهیم بود.
من و شما هم در زندگی شخصی و کاری در معرض انتخاب‌های دشوار هستیم. تصور کنید در شرایطی هستید که احساس بلاتکلیفی می کنید. از شغلتان، نحوه مدیریت زمان و روابطتان احساس رضایت ندارید. با یک کوچ یا مشاور صحبت می کنید. شمایی که زمانهای زیادی را در حال وبگردی بوده اید، باید با فضای‌های مجازی خداحافظی کنید. 2 ساعت مطالعه و یادگیری را باید به 4 ساعت کار عمیق و متمرکز افزایش دهید. به نظرتان حذف عادت‌های گذشته و انتخاب سبک جدید زندگی، انتخاب آسانی است؟ خیر. کلی سر و کله زدن با نفس می‌خواهد. اگر سالهاست از مراوده با همکارتان دل خوشی ندارید، انتخاب راحتی نیست اگر بخواهید از فردا از ته دل با مهربانی واکنشتان را تغییر دهید. می‌بینید؟ در هر انتخابی، وقتی پای عواطف و هیجان در بین باشد، تصمیم گرفتن را دشوار می‌کند.
چرا قرار گرفتن در چارچوب دین و اجرای احکام و فرامین آن برای برخی افراد دشوار است که به قول قرآن “برخی افراد برخی آیات که به نفع آنان است را می پذیرند و برخی دیگر را تکذیب می‌کنند. ” به عنوان مثال باید یک پنجم مالمان (خمس) را برای امام معصوم (علیه السلام) در نظر بگیریم. گاهی این مبلغ زیادی می شود و باید از آن بگذریم. ماجرا سر همین انتخاب‌هایی است که یک سرش به خود، نیازها و نفس متصل است و سر دیگرش به حکم شرع (خداوند) که تردیدها به وجود می‌آید و تصمیم‌گیری را دشوار می‌کند.
حسین ابن علی (علیه السلام) در پی حل مسائلی ( problem solving) قرار گرفته که ما هم بارها در آستانه حل آنها بوده ایم و خواهیم بود. ما می خواهیم در مورد یک انسان صحبت کنیم نه یک موجود انتزاعی یا یک ملک. یک انسان با مجموعه افکار، احساسات و هیجاناتی که دارد. در یک کلام حسین ابن علی (علیه السلام) انسانی است که در معرض انتخاب‌های سخت، مرغوبترین تصمیمات را می‌گیرد. (روی این تعریف فکر کنید.)
می خواهم شما را به یکی از سخت‌ترین لحظاتی ببرم که گمان نمی‌کنم سخت‌تر از آن برای امام حسین (علیه السلام) لحظه‌ای بوده باشد. یک صحنه از بعدازظهر روز عاشورا که امام علیه‌السلام روی بلندی قرار گرفتند و با مظلومیت تمام با صدای حزین فرمودند: “هل من ناصر ینصرنی؟” آیا کسی هست که مرا یاری دهد؟
با اینکه آقا خوب می‌دانند همه یاران به شهادت رسیدند و فقط آقا زین‌العابدین (علیه السلام) بنا به مصلحت مانده‌اند و زنان و کودکان. حادثه عاشورا یک حادثه روانشناختی است. صدای گریه حضرت علی اصغر (علیه السلام) بلند شد. آقا به سمت خیام حرم می‌آیند. دیدن نگاه بی‌تاب حضرت رباب (سلام الله علیها)، آیا قلب لرزان حضرت زینب (سلام الله علیها) را نمی‌بیند؟ صدای هق هق خسته‌ی حضرت سکینه (سلام الله علیها ) را وقتی قنداقه حضرت علی‌اصغر (علیه السلام) را می‌گیرد تا آرامش کند، نمی‌شنود؟ حسین (علیه السلام) کیست؟ ما در مورد چه کسی صحبت می‌کنیم؟
حسین (علیه السلام) و ظرافتِ انتخابِ اولویت‌ها
دختری به عنوان خدمتکار در منزل امام (علیه السلام) کار می‌کردند. یک روز امام در مدینه با سران، جلسه‌ی سیاسی-اجتماعی داشتند، این دختر در حالی که در باغچه مشغول باغبانی بوده، گلی را می‌چیند و با اشتیاق، بدون توجه به موقعیتِ امام، وارد اتاق جلسه می‌شود تا گل را به آقا تقدیم کند. آقا برمی‌خیزند و جلسه را ترک می‌کنند، گل را از این دختر می‌گیرند، از او تقدیر می‌کنند، جواب محبت او را می‌دهند و دوباره به جلسه برمی‌گردند. صحنه به شدت عاشقانه است. این یک انتخاب دشوار برای حضرت بوده است که به دختر اشاره کند بیرون باشد تا جلسه به اتمام برسد، در آن صورت به احساس دختر لطمه وارد می‌شد. به همین خاطر حسین (علیه السلام) یک محک بادوام برای سنجیدن عمل محسوب می شود.
یک انسانِ به شدت قابل لمس و محسوس که به سطحی از بلوغ روانشناختی رسیده است که میتواند در سخت‌ترین موقعیت‌ها، مرغوبترین تصمیمات را بگیرد. چرا هزینه کردن برای امام حسین (علیه السلام) تا این حد فضیلت دارد؟ چرا هر شیوه ای که به معرفی حسین بن علی (علیه السلام) برسد تقدیس می‌شود؟ چرا موکب‌داری، چای دادن، سینه زدن، کاروان راه انداختن و نوحه خواندن را تقدیس می کنیم؟ چون قرار است انسانی را معرفی کنیم که در سخت‌ترین انتخاب‌ها، مرغوبترین تصمیمات را گرفته است.
تلنگری به خود:
من در چالش با والدینم، همسر بداخلاق، نوجوان به قول والدین، لجباز، خانواده‌ی شوهر، زمانی که باید تصمیم بگیرم چگونه واکنش نشان دهم، موقعیت را چگونه می بینم و می شنوم؟ وقتی فریادی بر سر من کشیده می شود، جایی که گمان می‌کنم مستحق آن نیستم، صحنه را چطور پردازش می کنم و رفتار بعدی من چیست؟ وقتی کلافه و خسته از سرکار برمی‌گردم و دختر یا پسر کودک یا نوجوانم، با اشتیاق مرا مخاطب قرار می‌دهد، دعوت به کاری می‌کند که توان همراهی با او را ندارم، چطور مدیریت می‌کنم؟ و بسیاری از این موقعیت‌هایی که گاهی به راحتی از کنار آن می‌گذریم. ما چقدر قابلیت گرفتن تصمیمات مرغوب را داریم؟ چه تصمیماتی گرفته ایم که به بهبود کیفیت زندگی مان منجر شده است؟
ادامه دارد…
با سپاس
نویسنده: سمیه بابائی نیا
منبع: لایو محرم 1401 استاد همایون
چه خوب اون لایو رو خلاصه کردین. راستش من لایو رو حوصله‌ام نمیکشید گوش بدم اما این متن کاملن خوانا و روونه
خداروشکر لیلاجان که برات مفید بوده.
مشتاقانه منتظر ادامه هستم .
باز از لطافت امام حسین (ع) بنویسید لطفن
شناخت ظرافت‌ها در رویه انسانهای بزرگ خیلی میتونه تاثیرگذار باشه
متشکرم حلیمه جان. چقدر اشتیاق شما برای من انگیزه بخشه. امیدوارم بتونم برای شناخت حضرت حسین (علیه السلام) قدم کوچکی بردارم.
آخرین پاراگراف اصل مطلب رو عنوان کردی
خیلی جالب بود ربط موضوع به امام حسین
ممنونم بابت توجه ات طاهره جان. هدف اینه شبیه اونا بشیم و آسمانی (:
تصمیم‌گیری در تقابل عقل و احساس دشوار و گاه غیرممکنه. در این شرایط انتخاب مسیر درست مشکلتر میشه.
درسته . این روح هست که باید تغذیه بشه و به رشد برسه.
خیلی خوب بود. تصمیمات مرغوب ترکیب تازه‌ای بود که شنیدم و یاد گرفتم. چقدر قشنگ توضیح دادی و کاش بتونیم با الگو گرفتن از آقا ماهم تصمیمات مرغوب بگیریم در زندگی‌مون
خداروشکر که براتون مفید بوده فریباجان. امیدوارم آقا کمک کنند بتونم قطره ای از اقیانوس شخصیت مولا رو با قلمم به نمایش بگذارم.
خوندن این متن از لایو مذکور جذابتر بود سمیه.
فقط یک نکته، چون متن طولانی بود تیتر به زیبایی و خوانا شدن متن کمک میکرد، استفاده کردی ولی کم. بنظرم توی تعریف اول جای دوتا زیرتیتر خالیه.
منتظر ادامه‌ام💚
متشکرم عزیزم بابت حسن توجهت و پیشنهاد خوبت. ان شاءالله.