نردبان تکامل مغز (پله دوم)

به نام خداوند نور و آگاهی

پیرو مبحث ارتباط تنگاتنگ فکر و احساسات، پس از شناخت کارکرد ساقه مغز و نقش حیاتی آن در ایجاد هیجان، به لایه‌هایی می رسیم که چون حلقه‌ای، ساقه مغز را در بر گرفته‌اند تا با اضافه کردن چاشنی تفکر و اختیار، گزینه‌های معقول‌تری را روی میز پستانداران هوشمندتر قرار دهند که مجموعه این لایه‌ها “دستگاه لیمبیک” نام گرفتند. این محدوده عصبی، از ما در برابر هیجان‌های شدیدی که ممکن است آسیب‌زننده باشد محافظت می‌کند. یا به عبارتی با فعال کردن بخش منطقی، ما را از رفتار نامعقولی که ممکن است به قیمت جانمان تمام شود، باز می دارد.

چندی پیش مادر و دختر نوجوانش برای دریافت مشاوره مراجعه کردند. با اینکه از یک خانواده مذهبی با خطوط قرمز و حدودِ  تعریف شده بودند اما دختر نوجوان به علت وجود برخی مسائل روحی و نیازهای دوره رشدی، شروع به برقراری ارتباط مجازی با جنس مکمل کرده بود تا جایی که انگشت نمای اطرافیان شده و علی‌رغم فرصت هایی که به قول مادر به او داده شده بود تا اعتمادسازی مجدد صورت گیرد اما مساله همچنان به قوت خود باقی بود مادر اینطور تعریف می کرد: “واقعن دیگر نمی دانستم چکار کنم، با صحبت کردن، با ابراز محبت، حتی تهدید.هیچکدام پاسخگو نبود. دیگر تحمل نگاه‌های دیگران، فاصله گرفتن از تمام محیط هایی که قبلن حضور داشتم، را نداشتم.از طرفی نگرانی آینده دخترم شرایط را برایم به قدری غیرقابل تحمل کرده بود که تصمیم گرفتم با خوردن قرصی چیزی، به این شرایط خاتمه دهم؛ اما باور مذهبی‌ام و اینکه باید برایش راه‌حلی یافت، مرا منصرف کرد و تصمیم گرفتم به روان‌شناس مراجعه کنم. ”

با توجه به تجربه ای که بیان کردم به نظر می رسد انتخاب هوشمندانه از بین گزینه های پیشنهادی، از کارکردهای دستگاه لیمبیک  باشد. زیرا دستگاه لیمبیک دو ابزار قدرتمند حافظه و یادگیری را در خدمت دارد. با توجه به بیانات مراجعم، شاید بشود اینطور نتبجه گرفت که ما نیز  با ورودی های مناسبی که به مغز می دهیم و تقویت باورهای ارزشمند، به دستگاه لیمبیک در محافظتِ بهتر از خودمان کمک می کنیم.

در جریان تکامل با افزایش قشر تازه مخ، فرصت بینهایت بقا برای ارگانیسم فراهم شد. در نتیجه انتقال ژنهای حامل این مدار عصبی را به نسل‌های بعدی بیشتر کرده است.تعین راهبردها، برنامه ریزی درارمدت و ستیر ترفندهای ذهنی به استعداد قشر تازه مخ برمی گردد. ضمن اینکه موفقیت بشر در زمینه هنر، تمدن و فرهنگ نیز ثمره فعالیت قشرتازه مخ هستند.

ساختار لیمبیک در اصلِ لذت بردن و هیجان هایی که به شهوت جنسی مربوطند، نقش دارد، ارتباط قشر تازه مخ با آن، پیوند مادر و فرزند را ایجاد کرده است. در حقیقت عشق ورزیدنی که اساس واحد خانواده و تعهد درازمدت نسبت به پرورش کودک است.

از آنجایی که خزندگان از نعمت قشر مخ بی بهره اند، عاطفه مادری ندارند. بنابراین نوزاد آنان بعد از خارج شدن از تخم پنهان می شوند تا طعمه مادر نشوند.

در نهایت باید گفت چون قبل از مغز متفکر هیجانات کنترل امور را در دست داشتند و مناطق هبجانی نیز از آنها نشأت گرفته اند، قدرت فوق العاده ای در اثر‌گذاری بر عملکرد سایر قسمت های مغز و از جمله تفکر دارند. با این اوصاف اهمیت پیچیدگی عقل و احساس  در تقابل با مسائل مختلف و انتخاب‌هایی که داریم روشن تر می‌شود.

منبع: هوش هیجانی، دانیل گلمن

با سپاس

نویسنده: سمیه بابائی نیا